Stjórn BÍ ákveður að kæra ekki fyrrum framkvæmdastjóra þrátt fyrir líklega refsiverða háttsemi að mati lögmanns

Stjórn BÍ tók um það einróma ákvörðun á stjórnarfundi 21. júní að leggja ekki fram kæru til lögreglu vegna háttsemi fyrrum framkvæmdastjóra, þrátt fyrir niðurstöðu lögfræðiálits LOGOS þar sem fram kemur að háttsemin hafi verið verulega ámælisverð og jafnvel refsiverð. Stjórn BÍ telur hagsmunum félagsins betur borgið með því að ljúka málinu í stað þess að halda því áfram um ótilgreindan tíma með ófyrirséðum afleiðingum og kostnaði fyrir félagið.

Eftir niðurstöður úttektar KPMG á tilteknum færslum í bókhaldi BÍ, sem kynnt var félagsmönnum á aðalfundi í apríl sl., óskaði stjórn félagsins eftir lögfræðiáliti frá LOGOS lögfræðiþjónustu um mögulega refsiábyrgð fyrrum framkvæmdastjóra vegna háttsemi hans í starfi. Lögmaður LOGOS, sem er sérfræðingur í málaflokknum, byggði minnisblað sitt á úttekt KPMG og þeim ábendingum sem þar komu fram við skoðun á gögnum félagsins.

Niðurstaða minnisblaðsins er sú að fyrrum framkvæmdastjóri Blaðamannafélags Íslands, Hjálmar Jónsson, gerðist að öllum líkindum sekur um refsiverða háttsemi í starfi sínu fyrir félagið. Meint brot fólust í lánveitingum sem hann veitti sjálfum sér af fjármunum félagsins án samþykkis stjórnar, greiðslu ökutækjastyrks og dagpeninga umfram heimildir og mögulega með kaupum á lausafé umfram ástæður og til persónulegra nota.

Minnisblaðið er afdráttarlaust og fer yfir hvernig fyrrum framkvæmdastjóri misnotaði þá aðstöðu sem hann fékk í krafti umboðs til ráðstöfunar á fjármunum félagsins, sér í lagi hvað varðar lánveitingar hans til sjálfs sín:

^{„Ljóst er að fyrrum framkvæmdastjóri millifærði á sjálfan sig tæpar 9,2 m.kr. og lét færa í bókhaldi sem fyrirframgreidd laun. Var það án heimildar og án vitneskju stjórnar félagsins. Greiðslurnar komu ekki fram á launaseðlum hjá fyrrum framkvæmdastjóra og því ekki hægt að rekja í bókhaldi að greiðslurnar tengist fyrirfram greiddum launum. Framangreind háttsemi fyrrum framkvæmdastjóra með lánveitingum til sjálfs síns án samþykkis stjórnar, greiðslur ökutækjastyrks og dagpeninga umfram heimildir og mögulega með kaupum á lausafé verulega umfram ástæður og til persónulegra nota fellur að öllum líkindum undir fjárdrátt samkvæmt 247. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940.“}

Í minnisblaðinu er farið yfir að brotið teljist að fullu framið þó svo að fyrrverandi framkvæmdastjóri hafi greitt til baka það sem hann fékk að láni:

^{„Það sem einkennir fjárdrátt er að gerandi hafi fjárverðmæti þriðja aðila, eigandans, í vörslum sínum þegar tileinkun á sér stað. Þá ráðstafar gerandinn þeim í eigin þágu sem er eigandanum óviðkomandi og er án hans samþykkis.“}

^{„Fullframning refsibrots á borð við fjárdrátt miðast við það stig í verknaðarferlinu þegar gerandi, í skjóli aðstöðu sinnar sem vörsluhafi verðmæta, fer að líta á þau sem eigin eign og fer með þau á þann veg. Veruleg líkindi eru með skilgreiningu á fjárdrætti og og þeirri háttsemi fyrrum framkvæmdastjóra félagsins sem að framan var lýst þar sem hann hefur gengið mjög frjálslega um sjóði félagsins með lánveitingum og annarri nýtingu fjármuna sem hann á ekki tilkall til án samþykkis stjórnar félagsins. Um leið og færslurnar áttu sér stað var í raun búið að fullfremja refsibrotið. Óheimil meðferð fjárins er virt sem fjárdráttur óháð verulegri fjártjónshættu, þ.e. óháð líkum á endurgreiðslu og óháð því hvort endurgreiðsla á sér stað á síðari stigum, líkt og virðist hafa verið raunin með “lánveitingar" í 28 skipti yfir langan tíma.“}

Í minnisblaðinu er einnig tekið fram að ef ekki yrði fallist á að framangreindar ráðstafanir fyrrum framkvæmdastjóra væru fjárdráttur yrði að öllum líkindum fallist á að sama háttsemi teldist vera umboðssvik. Kæmi til kæru og síðar ákæru yrði að líkindum ekki erfitt að sýna fram á persónulega auðgun framkvæmdastjórans.Til málsbóta yrði þó væntanlega litið til þess að hann endurgreiddi lánin.

Auk þess er tiltekin í minnisblaðinu áhætta á misferli vegna ýmissa atriða í skýrslu KPMG sem snúa að styrkveitingum, veitinga- og ferðakostnaði o.fl., þar sem ekki var sótt heimild til stjórnar. Þau atriði feli þó ekki endilega í sér refsiverða háttsemi heldur frekar lausung á daglegum rekstri félagsins og lélega framkvæmdastjórn.

Að ráði lögmannsins óskaði stjórn eftir skýringum fyrrum framkvæmdastjóra. Stjórn óskaði eftir að hann skýrði ákveðin atriði sem fram komu í úttekt KPMG. Hann sendi stjórn skýringar sínar með bréfi þann 6. júní 2024. Stjórn fól lögmanni LOGOS að meta skýringarnar og var það niðurstaða hans að þær breyttu ekki niðurstöðu minnisblaðsins; þ.e.að háttsemi framkvæmdastjórans fyrrverandi hafi verið verulega ámælisverð og jafnvel refsiverð.

Þrátt fyrir þessa niðurstöðu tók stjórn BÍ ákvörðun um það á stjórnarfundi 21. júní að ljúka málinu. Stjórn BÍ telur að tilgangi þess, að ráðast í þessa skoðun, sé nú náð. Markmiðið hafi verið að fá sérfræðiálit á rekstri og fjárreiðum félagsins í ljósi þess hve illa gekk hjá stjórn að fá upplýsingar frá fyrrverandi framkvæmdastjóra, líkt og fram kom í fundargerð stjórnar þann 12. janúar sl. Með úttekt KPMG, sem leiddi í ljós fjölmarga alvarlega annmarka, og lögfræðiáliti LOGOS, telur stjórn málið nægilega upplýst og að hún hafi nú nægar upplýsingar til að bæta vinnubrögð og ferla og koma í veg fyrir að viðlíka háttsemi geti átt sér stað aftur. Undanfarna mánuði hefur starfsfólk skrifstofu BÍ unnið að umbótum á verklagi við meðferð fjármuna sem snúa að öllum athugasemdum KPMG. KPMG hefur nýjar verklagsreglur nú til yfirferðar í tengslum við endurskoðun ársreiknings 2023.

Stjórn vonast til þess að með þessari ákvörðun sé málinu endanlega lokið og að orka og athygli starfsfólks og stjórnar geti beinst að því að efla veg blaðamennsku og blaðamanna á Íslandi, félagsmönnum og faginu til heilla, því blaðamennska hefur aldrei verið mikilvægari.